ଭାରତକୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରେୟ କଂଗ୍ରେସ ନେଉଛି। କଂଗ୍ରେସ କହୁଛି ଯେ ଯାହା କିଛି କରାଯାଇଛି ତାହା ତାର ନେତାମାନେ କରିଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ସତ୍ଯ ହେଉଛି ଯେ ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସହର , ଗାଁ ,ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘରର ଅନେକ ବ୍ଯକ୍ତି ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସାମିଲ ଥିଲେ। କିନ୍ତୁ କଂଗ୍ରେସର ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ତତ୍କାଳୀନ ଐତିହାସିକମାନେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସ ଏପରି ଭାବରେ ଲେଖିଥିଲେ। ଯେ ନେହେରୁ-ଗାନ୍ଧୀ ପରିବାର ବ୍ଯତୀତ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅନ୍ଯ କାହାର ନାମ କିମ୍ବା ଅବଦାନ ନାହିଁ। ତେଣୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ସଫଳତା ପାଇଁ କେବଳ ନିଜକୁ ଶ୍ରେୟ ଦେଇଥିବା କଂଗ୍ରେସ ଏହା ମଧ୍ଯ କହିବା ଉଚିତ ଯେ ଦେଶ ବିଭାଜନ ପାଇଁ କିଏ ଦାୟୀ ଥିଲା ? କଂଗ୍ରେସ ଏହା ମଧ୍ଯ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ଉଚିତ ଯେ କାହିଁକି ଦେଶ ବିଭାଜନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା?
ଯଦି ଦେଖାଯାଏ, ସ୍ୱାଧୀନତା ସମୟରେ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱ ଏହି ଗଣହତ୍ୟା ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଦାୟୀ କାରଣ ଏହାର ଅଦୂରଦର୍ଶିତା ଅନେକ ଭୁଲ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଯାଇଥିଲା। ଏହା ସେହି ସ୍ୱାଧୀନତା ନଥିଲା ଯାହା ପାଇଁ ସମଗ୍ର ଦେଶ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଲଢ଼ିଥିଲା। ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଶାନ୍ତି ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦାବି କରିଥିଲେ। ତତ୍କାଳୀନ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱର ପଦବୀ ପ୍ରତି ଲୋଭ ହିଁ ଭାରତ ବିଭାଜନର ପ୍ରକୃତ କାରଣ ଥିଲା। ସେହି ସମୟରେ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱ ଯଥାଶୀଘ୍ର କିପରି କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିବେ ସେ ନେଇ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ। ତେଣୁ ଭାରତ ବିଭାଜନ ସମୟରେ ସେ କୌଣସି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭବ କରିନଥିଲେ। ତତ୍କାଳୀନ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱ ଯଥାଶୀଘ୍ର କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶେଷ କରିବା ପାଇଁ କେବଳ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ଚାରିପଟେ ଘୁରି ବୁଲୁଥିଲେ।
ଭାରତ ବିଭାଜନ ମାନବ ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିସ୍ଥାପନ ମଧ୍ଯରୁ ଗୋଟିଏ। ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ପରିବାରକୁ ସେମାନଙ୍କ ପୈତୃକ ଗ୍ରାମ ଏବଂ ସହର ଛାଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ଶରଣାର୍ଥୀ ଭାବେ ସଂଘର୍ଷପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନଯାପନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ଯ ହୋଇଥିଲେ। ଇତିହାସ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଛି ଯେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ, ଯେକୌଣସି ମୂଲ୍ଯରେ କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିବାକୁ କଂଗ୍ରେସର ଉତ୍କଣ୍ଠାକୁ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ। ବ୍ଯବସ୍ଥିତ ଭାବରେ ପ୍ରଥମେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ପରେ ବିଭାଜନ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଦଙ୍ଗା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନରୁ ଟ୍ରେନରେ ହିନ୍ଦୁ ଓ ଶିଖ୍ ମାନଙ୍କ ଶବ ଆସିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ସକାଳ ଯେତେବେଳେ ସମସ୍ତଙ୍କ ମୁହଁରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ଖୁସି ଆଣିଥିଲା, ସେତେବେଳେ ଲୋକମାନେ ଟ୍ରେନ, ବଳଦ ଗାଡି, ଘୋଡ଼ା କିମ୍ବା ଖଚ୍ଚରରେ କିମ୍ବା ଏପରିକି ପାଦରେ, ମୁଣ୍ଡରେ ଲଗେଜ୍ ଧରି ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କ ହାତ ଧରି ନିଜ ମାତୃଭୂମି ଛାଡ଼ିବା ହୃଦବିଦାରକ ଦୃଶ୍ଯ ମଧ୍ଯ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା।
ସୁବ୍ରଜିତ କାନୁନଗୋ , କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା